Sondaj Nasıl Yapılır?

Özel bir takım sondaj ,ekipman ve malzemeleri ile yapılan her tür katı ortamda ve her yönde silindirik şekilde derin kazı makinaları ile yapılan kazı işlemine sondaj denir.

Sondaj 4 Ana Prensibi

1-) Kazma işlemi:  kazma işlemi sırasında farklı ekipmanlar kullanmak gerekebilir bu araçlar döner sondaj metodunda ve kazma işlemlerini kendi ekseni etrafında dönerek kazı yapan gereçler, darbeli sondaj yapımı sırasında keskin ağızları sebebiyle kullanılan kırıcılar, hem darbe yapıp hem de kendi ekseni etrafında dönerek kazı yapan kazıcılar ve doğrudan kazı yapmayan, ama kazıcı materyallerin görevlerini yapmasını sağlayan sondaj dizileri olmak üzere çeşitli materyallerdir.

2-) Boşaltma işlemi: kırıcıların kırdığı ve delicilerin delme esnasında oluşan parçaların sonda dışına çıkarılma aşamasıdır. Boşaltma ve temizlik de farklı işlemler uygulanarak gerçekleşir örnek alıcılar bazı sondalarda yapılan işin amacına uygun malzemelerini, ilerleme boyunca kesilerek alırlar buna en tipik örnek karotiyerlerdir. Mekanik temizleyiciler ise, mekanik bir takım gereçlerin kuyuya indirilmesi ve kuyunun boşaltılmasına yarayan ve kova görevi yapan gereçlerdir. Sıvı temizleyiciler ise kuyu içerisine sondaj çamuru ve su basarak, içerde biriken formasyon kırıntılarını yüzeye yaklaştırarak kuyuyu temizler ve basınçlı hava kullanılarak kompresörler yardımı ile kuyunun boşaltılması ve temizlenmesi sağlanır.

3-)Taşıma işlemi: sondaj takımlarının örnek alıcıların ve kazıcıların indirme ve kaldırma işlemlerine taşıma veya manevra adı verilir. Bu işlemler sondaj kuleleri, makara, halat ve tamburlardan oluşur.

4-)Güç aktarma işlemi: bir motordan oluşan bu sistem, sondajda her türlü hareketi sağlamakla görevlidir.

Sondajın Sınıflandırılması

Yapılacak sondajın kolay ve pratik yapılabilmesi için ,sınıflandırılma yapılması ve bir çok özelliğin belirlenmesi gerekir.

Sondajın Sınıflandırılması

1-) Sondajın derinliğine göre sınıflandırma

• Sığ sondalar : <1000 metre maden ve su sondajları
• Derin sondajlar :1000 ile 4000 metre arası doğalgaz ve petrol
• Çok derin sondajlar: 4000 metre ile 6000 merte arası ve doğalgaz üretimi amacı ile
• Ultra derin sondajlar : >6000 metrede yapılan ve bilimsel amaçlı yapılan sondajlardır.

2-) Delik çapına göre sınıflandırma

• Dar çaplı sondajlar <6 inch
• Geniş çaplı sondajlar 6 ile 24 inch arası sondajlar
• Çok geniş çaplı sondajlar ise >24 inch sondajlardır

3-) Sondajın yerine göre sınıflandırma

• Yer üstünde yapılmakta olan sondajlar
• Galeri ve tünel sistemi oluşturularak yapılan sondajlar
• Sığ ve açık sularda yapılan sondajlar

4-) Amaçlarına göre sınıflandırma bu tür sondajlarda kendi arasında ikiye ayrılmaktadır

• Yapılış amaçlarına göre sondajlar yardımcı sondajlar, arama sondajları, geliştirme sondajları ve üretim sondajları olarak yapılmaktadır.
• Aranan maddenin türüne göre yapılan sondajlar ise enjeksiyon sondajları, enerji amaçlı sondajlar, jeotermal sondajlar, su sondajları, petrol ve temel sondajları şeklinde kısımlara ayrılmaktadır.

5-) Yöntemlerine göre sınıflandırma

• Kombine sondaj (bileşik sondaj da denilebilir)
• Döner sondaj
• Darbeli sondaj

Darbeli sondajlarda bütün kullanılan araç ve gereçler ülkemizde imal edilmesinden dolayı bir avantaj olarak görülebilir ayrıca akaryakıt dışında başkaca bir tüketim maddesi gerektirmediği ve malzemelerinin dayanıklı olması sebebiyle ,kullanım ömrü hayli uzundur. Döner sondaj çalışmalarında çok bol miktarda kullanılması gereken ve büyük su tüketimleri darbeli sondajlarda oldukça az su kullanılması sebebiyle ekonomik bir seçim olarak göze çarpmaktadır. Ayrıca darbeli sondajların başka bir özelliği de örnekleri gecikme ve karışma olmadan alabilmeye olanak sağlamasıdır. Döner sondaja göre bir hayli yavaş olması yüksek emek ve efor sarf edilmesi de bazı dezavantajları olarak değerlendirilebilir.